Yaygın bir kanaat vardır: Tarihçiler bugüne kadar hep hükümdarları hayatlarıyla, onların yaptıkları savaşlarla uğraşmış, sosyal içerikli tarihe yeterince ilgi gösterilmemiştir. İnsanlara sürekli savaşların tarihini anlata anlata tarihten soğumaları sağlanmıştır, oysa birazcık kültür tarihi anlatsak, tarihimizin yalnızca ''savaşlardan ibaret'' olmadığını göstersek hem tarih bilgileri hem de şuurları artacak.
Söyleyenlerin hakkı var. Elbette sadece savaşlardan, ateşkeslerden, barış görüşmelerinden, anlaşmalardan, kronolojiden oluşan bir tarih anlatısı insanları sıkar, mazi şuurundan uzaklaştırır. Geçmişteki insanların hayata bakışları, algılayışları, giyim-kuşamları, yiyip içtikleri, eğlence ve okuma kültürleri, dilleri şüphesiz ilgi çekici. Buradaki asıl problem savaş ve siyaset tarihi bağlamında yeterince çalışma yapıldığı, artık buna gerek kalmadığı yolunda bazı kanaatlerin hakim olması. Oysa durum hiç de sanıldığı kadar parlak değil…
Mesela 2014 yılı 1. Dünya Savaşı''na girişimizin 100. yılı. Savaşın cephelerini tek tek ele alıp inceleyen ilmî tetkik mahsulü kaç tane kitabımız var? Ya da savaşın sivil insanlar üzerindeki etkilerini anlatan kitaplar? Yahut da Batı cephesinde olan biteni okuyabileceğimiz bir kaynak? İmparatorluğun son nefesini verdiği topyekûn giriştiğimiz ilk ve son savaşı geniş kitlelere anlatan bir kitap mı dediniz? O da yok maalesef.
Çok karamsar bir tablo çizdiğimin farkındayım. Neyse ki, savaş tarihlerinin yazımına kaynaklık edecek pek çok hatırat, günlük, inceleme vb. metinler neşrediliyor. Şairin dediği gibi ''Umudu dürt, umutsuzluğu yatıştır.'' Umudumuzu yeşerten bir çalışma yakın bir zaman önce Kırım Harbi''nde Silistre Müdafaası: 1853-54 Tuna Seferi adıyla yayınlandı. Ferik Ahmed Muhtar Paşa tarafından kaleme alınan eser Doç. Dr. Gültekin Yıldız ve genç tarihçi Fatih Tetik tarafından literatüre kazandırıldı. Konunun uzmanları ve meraklıları Yıldız''ı daha önce editörlüğünü üstlendiği Osmanlı Askeri Tarihi: 1792-1918 ve telif ettiği Neferin Adı Yok: Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti''nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839) adlı kitaplarından hatırlayacaklardır.
Yalnızca Osmanlı İmparatorluğu için değil, Avrupa için de kritik bir savaş olan ve Kırım Harbi olarak adlandırılan 1853-56 Osmanlı-Rus Savaşı üzerine yazılmış yerli ve yabancı kaynakları tenkidî bir gözle okuyucuya sunan Ferik Ahmed Muhtar Paşa bütün hayatını asker yetiştirmeye ve askerlikle ilgili ilmî araştırmalara adamıştır.
Asker kökenli bir aileye mensup olan Ahmed Muhtar Paşa Mühendishane-i Berri-i Hümayun''dan mezun olmasının ardından, Mekteb-i Harbiyye''nin Erkan-ı Harbiyye Sınıfları''nı bitirmiş ve mutad olarak kıtaya gönderilmesi gerekirken bu okulda ''topçuluk fenni muallimi'' olarak görev yapmaya başlamış. Sırasıyla çeşitli rütbeler aldıktan sonra 1990''de II. Abdülhamid''in tasdikiyle kendisine Erkan-ı Harbiye mirlivalığı ve paşalık verildi. Dört sene sonra da ferikliğe yükseldi. Ayrıca Almanya, Avusturya ve Fransa''ya giderek buradaki harp teknikleri ve araç-gereçlere dair bilgiler edindi. Yalnızca öğrenci yetiştirmek ve teknik konularla ilgilenmedi Paşa, ''günümüz bilimsel standartlarına yakın bir anlayışla'' çeşitli eserler de kaleme aldı.
Orijinal adı ''Kırım Sefer-i Meşhûru Evâilinde 1270 Osmanlı-Rus Tuna Seferi ve Bunun Nihayetinde Silistre Müdafaa-i Kahramannamesi'' olan bu kitapta o eserlerden biri. Ahmed Muhtar Paşa''nın dedesi İhsan Hidayet Efendi Kırım Harbi sırasında Silistre Müdafaası''na katılmış, babası Hasan Efendi ise teğmen olarak bu kuşatma sırasında kale muhafızının yaverliğini yapmıştı. Kayınvalidesinin babası Halil Rifat Paşa ve kayınpederi Abid Paşa''da bu harpte çeşitli görevler yapmış olan Ahmed Muhtar Paşa aileden gelen bu motivasyonla birlikte dönemin gazetelerinden Ceride-i Havadis ve Takvim-i Vekayi gibi gazetelerden, özel vesikalardan, Askerî Müze ve Millet Kütüphanesi''nde yer alan kaynaklardan ve sözlü tarihten istifade etmiştir.
Yabancı kaynakları da ihmal etmeyen Paşa harpe katılmış ya da sonradan araştırma neşretmiş Rus, Fransız ve İngiliz subay ve muhabirlerin çalışmalarından da istifade etmiştir. Eser yayına hazırlanırken aslındaki resimlerin muhafaza edilmesi ve okuyucu için bazı açıklayıcı notların düşülmüş olması memnuniyet verici. Kitap hazırlayanlar tarafından günümüz Türkçesine uyarlanarak neşredilmiş. Elbette daha geniş kitlelere ulaşması bakımından bu tür uygulamaların yapılması anlaşılabilir, ancak en azından metnin Latin harflerine aktarılmış halinin de araştırmacılara kolaylık sağlaması adına yayınlanması düşünülebilir. Paşa''nın diğer eserlerini de neşredeceğini duyuran yayınevi ümid ederiz ki, bu hususu göz ardı etmez.
Bu arada Ferik Ahmed Muhtar Paşa''nın askeriyemize yaptığı hizmetlerin hangi boyutlara ulaştığını kitabı okuduktan sonra daha iyi anlıyorsunuz. Ancak ne TSK''da ne de kurucusu olduğu Askeri Müze''de Paşa ile ilgili en ufak bir iz yok.
O bize Osmanlı askerî tarihini unutturmadı, fahri torunları da onun adını unutmazlar inşallah!
Kırım Harbi''nde Silistre Müdafaası: 1853-54 Tuna Seferi, Ferik Ahmed Muhtar Paşa
Haz.: G. Yıldız-F. Tetik
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
2014
259 sayfa
